Assala'mo Alaykom w w.
So Islam na isa a onayan a inibtadyan sii ko dii kapagintaw o mga Muslim na so kasiyap o ginawa na go so kasiyap o maratabat a ontol.
Gyanan i phmbthowan sa pd ko mga MAQA'SID AL-SHARI'AH maana ; antap o shari'ah.
Sabap san na tyagoan o Allah sa taks so mga thothol a phkhirampay sii ko muslim sa sii ko onaan o danyanompn katarimaa odi na kapaniwalai na kailangan a maexamenyanon angkoto a thothol a minisampayron.
Phitharo o Allah :
( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ) suratol hojora't 6.
Maana : Hay ! skano a myamariyaya na o maima rkano o FA'SIQ so thothol na pariksaanyo na go amadanyo.
Ka amayamay na marobakyo so pagtaw sa karibatan a di maamad na mabaloy kano a makaphzndit sii ko pinggola olanyo.
---
Gyangkai a A'yat na isainin sii ko mga SANDIGA odi na QA'IDA o mga Muslim a kailangan so kasiyapairanon na go kabaloya iranon a taks.
- Sii sangkanan a A'yat na inaloy nyan so FA'SIQ ; na antonae i maana a fa'sik a mapipikir sangkanan a A'yat.
_ Aya FA'SIQ na : skanyan so Muslim a dii makanggolawla sa mga dusa sii ko Allah, gyanan i ini osayron o mga Mufassereen. maana : A'si.
Kna oba so kalalayaman a maananyan a dwa kaklasi :
1- FA'SIQ I'TIQA'DI. a gyanan na ka'fer.
2- FA'SIQ AMALI, a gyanan so songklid a muslim. apyapn maka sosold aya a gyaya a ikadwa ko maana o FA'SIQ mya aloy sii sangkanan a a'yat na knaoba ayabadn a maananyan na gyananmbo i maana nyan a gyanan a songklid, ka aya mataan na so taw a dii makanggalbk sa mga dusa na bithowaniran sa FA'SIQ.
---
Sabap san na So mga Ulama na mitag siran sa taks a pagilayan sii ko BALITA odi na THOTHOL ko kaphangimbnarawn go diron kaphangimbnara, sa byagi iran so mga taw a phkhapoonan o thothol sa tlo :
1) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na BOKHAG a lomalangkap so kabobokhagyan.
- Na aya kokoman o Thotholyan na di phaniwalaan odi na di phangimbnarn sa diritso dn.
2) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na PATIIS "honest" KASASARIGAN a lomalangkap so kasasarigi ko katharo iyan.
- Na aya kokoman o thotholyan na maphangmbanar go khatarima skanyan diritsodn.
3) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na FASIQ igira a kowan na dii makapamokhag, odi na iphagalatyan so mga katharo sa dinyan phangamadn, odi na adn a mga dusanyan a marayag.
- Na aya kokoman o thotholyan na dipasi maphangimbnar go di mambo mapaka phmbokhag.
Aya kailangan na mapangamad sa mapya na o maamad a phyor na gobo pangimbnara na o maamad a di bnar na gobo pakaphmbokhaga.
-----
Mga pagariya inotano aya inosay ka tanto a marata i ondas so resltanyan amay ko kyatokawanta a sobs so pinggola olata na di bnar ka kominowata sa thothol na datadn mapangamad i thitho a katatantonyan na myangimbnar tawndn.
na kasndit a onganyan sii ko taw.
examples :
So kharomai :
- Na adn a isa a taw a khababayaanyan siran tomipo sabap phkhasiigan skanyan ko phkhailaynyan a mapya a matatago ko dowakataw andarodopa, odi na kasisiigan ko kaiilayanyan sa oman i isa na phkhababayaanyan so pdyan.
Na pyangilay pyangilaynyan so number o bae na mitxt sii ko number sa datardn mambo mga katharo a aya mitotoroiyan na dii khabayai so babay ago gyangkoto a mama a mithixton na gyoto na dadn a katawirono babay.
Na myabatiya a o karomanyan na dadn mambo pangamad na mirangit mirangit na myanarodn sa myamaka saki sakit sii ko babay na sarta a inimblagyan.
Na kagya ko makatanod na pyangdgyan so katantowan o txt na phoombs sa isa a taw a makatipo. na ino baroo di makaphzndit si Akioto, a tanto siran a diingginawai ki karomanyan na go mapya so diiran kapagoyag na sasatiman a txt na myabangkityan siran sabap ko daon kapangdga daa.
Na datar mambo anan so bae amay ko manggola olaon so lagid anan.
Na datardn anan mambo so kapakan-g ka sa marata pangtag sii ko ginawaingka, a ibarat na aya myan-g ka na dikanya pagito itoon ko mg taw.
Na dakadn pangamad na phitharoanka sa mga rarata na dingkadn taman sa myaka tholaka kano.
Na barkadn phkhammsa na tanto rkapn a masasakit a ginawanyan ka sabap ko dinyan katawi sa diingkawn panaroon.
Na katakawan ka a dibs oto bnar na sigorado a miphzndit ka sa datardn a gyanan a katatago iyan sa katharo o Allah.
----
So katharo na khapakay a phyor a myatharo o phagalowin mitharoon odi na kyaomanan na kyalbtan sa datar a gyaya a kasasagadiron omanto.
A aya basa on o mga mranaw na : maphphakalangoy o sabaad so olo a magango.
Na dusa anan ka phkhatmpowan ka so pagaringka sa dinyan katharo ka inomanan na go libatan so katharo iyan.
Na ini alat ka so katharo na go pyangimbnar ka na dangkadn a daan amada i kathithonyan.
Phitharo o rasolollah s.a.w. :
( ان الرجل ليتكلم بالكلمة ما يرى ان تبلغ حيث بلغت يهوى بها في النار سبعين خريفا ) ahmad.
Maana : Mataan a so Mama na dii makatharo igira sa katharo a satiman da dinyan oto maiilay i taman a khasampayanon, na kasabapan oto sa kapaka dmbngyan sii ko naraka sa pitopolo ragon.
Maana satiman a katharo a sisimpolnyan na khithiphoiyan sii ko naraka sa 70 years.
Na oman o salongan ko alongan a mawri na datar o 1000 ragon ko mga gawii sa dunya.
So aya aya kailangan siirktano mga pagarikolay na so kaphamada sii ko nganin a phkhisampay rkitano a balita odi na thothol makapantag ko pagaritano, ayapn oba PD KO MGA ULAMA so dii ipamagalata a thothol ka sigorado a o makadg bo a di bnar na myadusaka sii ko Allah sa dangkadn kapangamad na pasinkdn miyokas sa kokoman ko pagaringka.
Gyanan :
Wasallallaho ala saydin muhammad wa ala a'lihi wa sahbihi waman wala'h.
So Islam na isa a onayan a inibtadyan sii ko dii kapagintaw o mga Muslim na so kasiyap o ginawa na go so kasiyap o maratabat a ontol.
Gyanan i phmbthowan sa pd ko mga MAQA'SID AL-SHARI'AH maana ; antap o shari'ah.
Sabap san na tyagoan o Allah sa taks so mga thothol a phkhirampay sii ko muslim sa sii ko onaan o danyanompn katarimaa odi na kapaniwalai na kailangan a maexamenyanon angkoto a thothol a minisampayron.
Phitharo o Allah :
( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ) suratol hojora't 6.
Maana : Hay ! skano a myamariyaya na o maima rkano o FA'SIQ so thothol na pariksaanyo na go amadanyo.
Ka amayamay na marobakyo so pagtaw sa karibatan a di maamad na mabaloy kano a makaphzndit sii ko pinggola olanyo.
---
Gyangkai a A'yat na isainin sii ko mga SANDIGA odi na QA'IDA o mga Muslim a kailangan so kasiyapairanon na go kabaloya iranon a taks.
- Sii sangkanan a A'yat na inaloy nyan so FA'SIQ ; na antonae i maana a fa'sik a mapipikir sangkanan a A'yat.
_ Aya FA'SIQ na : skanyan so Muslim a dii makanggolawla sa mga dusa sii ko Allah, gyanan i ini osayron o mga Mufassereen. maana : A'si.
Kna oba so kalalayaman a maananyan a dwa kaklasi :
1- FA'SIQ I'TIQA'DI. a gyanan na ka'fer.
2- FA'SIQ AMALI, a gyanan so songklid a muslim. apyapn maka sosold aya a gyaya a ikadwa ko maana o FA'SIQ mya aloy sii sangkanan a a'yat na knaoba ayabadn a maananyan na gyananmbo i maana nyan a gyanan a songklid, ka aya mataan na so taw a dii makanggalbk sa mga dusa na bithowaniran sa FA'SIQ.
---
Sabap san na So mga Ulama na mitag siran sa taks a pagilayan sii ko BALITA odi na THOTHOL ko kaphangimbnarawn go diron kaphangimbnara, sa byagi iran so mga taw a phkhapoonan o thothol sa tlo :
1) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na BOKHAG a lomalangkap so kabobokhagyan.
- Na aya kokoman o Thotholyan na di phaniwalaan odi na di phangimbnarn sa diritso dn.
2) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na PATIIS "honest" KASASARIGAN a lomalangkap so kasasarigi ko katharo iyan.
- Na aya kokoman o thotholyan na maphangmbanar go khatarima skanyan diritsodn.
3) aya kyan-gan sii ko thothol odi na balita na FASIQ igira a kowan na dii makapamokhag, odi na iphagalatyan so mga katharo sa dinyan phangamadn, odi na adn a mga dusanyan a marayag.
- Na aya kokoman o thotholyan na dipasi maphangimbnar go di mambo mapaka phmbokhag.
Aya kailangan na mapangamad sa mapya na o maamad a phyor na gobo pangimbnara na o maamad a di bnar na gobo pakaphmbokhaga.
-----
Mga pagariya inotano aya inosay ka tanto a marata i ondas so resltanyan amay ko kyatokawanta a sobs so pinggola olata na di bnar ka kominowata sa thothol na datadn mapangamad i thitho a katatantonyan na myangimbnar tawndn.
na kasndit a onganyan sii ko taw.
examples :
So kharomai :
- Na adn a isa a taw a khababayaanyan siran tomipo sabap phkhasiigan skanyan ko phkhailaynyan a mapya a matatago ko dowakataw andarodopa, odi na kasisiigan ko kaiilayanyan sa oman i isa na phkhababayaanyan so pdyan.
Na pyangilay pyangilaynyan so number o bae na mitxt sii ko number sa datardn mambo mga katharo a aya mitotoroiyan na dii khabayai so babay ago gyangkoto a mama a mithixton na gyoto na dadn a katawirono babay.
Na myabatiya a o karomanyan na dadn mambo pangamad na mirangit mirangit na myanarodn sa myamaka saki sakit sii ko babay na sarta a inimblagyan.
Na kagya ko makatanod na pyangdgyan so katantowan o txt na phoombs sa isa a taw a makatipo. na ino baroo di makaphzndit si Akioto, a tanto siran a diingginawai ki karomanyan na go mapya so diiran kapagoyag na sasatiman a txt na myabangkityan siran sabap ko daon kapangdga daa.
Na datar mambo anan so bae amay ko manggola olaon so lagid anan.
Na datardn anan mambo so kapakan-g ka sa marata pangtag sii ko ginawaingka, a ibarat na aya myan-g ka na dikanya pagito itoon ko mg taw.
Na dakadn pangamad na phitharoanka sa mga rarata na dingkadn taman sa myaka tholaka kano.
Na barkadn phkhammsa na tanto rkapn a masasakit a ginawanyan ka sabap ko dinyan katawi sa diingkawn panaroon.
Na katakawan ka a dibs oto bnar na sigorado a miphzndit ka sa datardn a gyanan a katatago iyan sa katharo o Allah.
----
So katharo na khapakay a phyor a myatharo o phagalowin mitharoon odi na kyaomanan na kyalbtan sa datar a gyaya a kasasagadiron omanto.
A aya basa on o mga mranaw na : maphphakalangoy o sabaad so olo a magango.
Na dusa anan ka phkhatmpowan ka so pagaringka sa dinyan katharo ka inomanan na go libatan so katharo iyan.
Na ini alat ka so katharo na go pyangimbnar ka na dangkadn a daan amada i kathithonyan.
Phitharo o rasolollah s.a.w. :
( ان الرجل ليتكلم بالكلمة ما يرى ان تبلغ حيث بلغت يهوى بها في النار سبعين خريفا ) ahmad.
Maana : Mataan a so Mama na dii makatharo igira sa katharo a satiman da dinyan oto maiilay i taman a khasampayanon, na kasabapan oto sa kapaka dmbngyan sii ko naraka sa pitopolo ragon.
Maana satiman a katharo a sisimpolnyan na khithiphoiyan sii ko naraka sa 70 years.
Na oman o salongan ko alongan a mawri na datar o 1000 ragon ko mga gawii sa dunya.
So aya aya kailangan siirktano mga pagarikolay na so kaphamada sii ko nganin a phkhisampay rkitano a balita odi na thothol makapantag ko pagaritano, ayapn oba PD KO MGA ULAMA so dii ipamagalata a thothol ka sigorado a o makadg bo a di bnar na myadusaka sii ko Allah sa dangkadn kapangamad na pasinkdn miyokas sa kokoman ko pagaringka.
Gyanan :
Wasallallaho ala saydin muhammad wa ala a'lihi wa sahbihi waman wala'h.
